تهیه کنندگان گزارش:
یاسمن غلامی
مجتبی خلیلی
در تاريخ ١٢ آذر ماه ١٣٩٤ و در ادامه سلسله نشست های تخصصی در مورد باغهای جهان تحت عنوان «شِش شُش، شِش گوشه» كه به همت گروه تاريخ خوانی معماری و با مديريت اعضای هيئت علمي دانشكده هنر و معماري دانشگاه شيراز برگزار می شود، نشست سوم با محوریت “باغ فرانسوی” و با سخنرانی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار برگزار شد.
پیش از این نشست هایی با عناوین “باغ ایرانی” و “باغ ژاپنی” برگزار شده بود که “باغ فرانسوی” سومین موضوع از این سلسله نشست‌ها به شمار می رفت. مراسم با خیر مقدم دبیر انجمن به سخنران و حضار آغاز شد و در ادامه با سلام و خیر مقدم آقای دکتر فتاحی ادامه یافت. پس از آن دکتر مهربانی گلزار سخنان خود را پیرامون باغ فرانسوی آغاز نمودند.
ارائه مطالب با موضوعاتی در خصوص نگاه به باغ و باغسازي در اروپاي قرون وسطي، چرایی شکل‌گیری باغ فرانسوی، منشأ ایده باغ سازی فرانسوی و روند شکل گیری آن آغاز شد. در ادامه به مطالبی درباره تاریخچه باغ فرانسوی و معرفی شاخص‌ترین باغهای ساخته شده در فرانسه مانند باغهای Saint-Germain-en-Laye ،Vaux-le-Vicomte ،Tuileries, Versailles ،Meudon ،Chantilly به همراه ویژگیهای معماری آنها پرداخته شد. در این راستا، برخی از عناصر اصلي باغ های فرانسوی مانند پارترها، نارنجستان ها، بيشه زارها، تراس و حوض ها به تفصیل ارائه شدند.
سخنران ابتدا به بررسی ریشه های باغ فرانسوی پرداخت تا مشخص شود باغ فرانسوی متاثر از کدام جنبه ها بوده است. با ذکر این موضوع که به مدت 10 قرن در اروپا پدیده ای تحت عنوان باغ (به معنای امروزی آن) نداشته ایم تفکر غالب پیرامون طبیعت در آن دوران تشریح شد. طبیعت در نگاه مردم قرون وسطی که متاثر از کلیساست، جایگاه شیطان است و منحوس. واکنش منفی به طبیعت تا رنسانس ادامه یافت و لذت بردن در تقابل با الاهیات قرار گرفت. به این ترتیب تنها، شاهد باغ صومعه ها هستیم که در آن گیاهان دارویی کشت می‌شود و نهایتا در کنار آن باغهای مثمر وجود دارد. باغ با هدف لذت بخش بودن و مکانی با کیفیت برای گذران اوقات فراغت وجود نداشت. در قرن 15 میلادی، تغییر ذهنیت نسبت به طبیعت با ظهور تابلوهای نقاشی که پس زمینه ای از منظر طبیعی داشتند به آرامی تغییر کرد. نمونه بارز این آثار، مریم عذرا و صدر اعظم رولن و تابلوی معروف مونالیزا است.
با ایجاد بستر مناسب در حوزه های فکری و هنری، زمینه برای حضور باغ فرانسوی فراهم می‌شود. ایده های اولیه از رنسانس ایتالیایی وارد می‌شود. البته لازم به توضیح است که ایتالیایی ها نیز برخی الگوهای باغسازی را از تعامل با آندلس و منظره پردازی مسلمانان آن سرزمین وام گرفته اند. اولین باغ فرانسوی که الگوی ورسای نیز محسوب می شود وُلوُ ویکُنت است که شاهکار لونوتر به شمار می رود. پس از آن باغ ورسای به عنوان اثر شاخص دیگر این دوره شناخته می شود. نکته های قابل توجه در رابطه با باغهای فرانسوی ایجاد پرسپکتیو یک نقطه ای و دیدی بیکران است که در باغ ایتالیایی کمتر دیده می‌شود. از طرفی وجود توپوگرافی مناسب، ایجاد تراس و نظرگاه را در باغ فرانسوی فراهم می‌کرد. از دیگر موارد می‌توان به دخالت شدید در طبیعت و هرس درختان به فرم های هندسی اشاره کرد. این تفکر حاکی از سلطه انسان عصر رنسانس به همه چیز حتی طبیعت است. این نشست با ذکر اصول باغسازی فرانسوی خاتمه یافت.
برخی از مهترین اصول باغ سازی فرانسوی به شرح زیر است:
1 – پلان هندسی و تقریباً متقارن
2 – استفاده از گیاهان هرس شده و شکل یافته (توپیاری)
3 – ایجاد تراس و نظرگاه
4 – طراحی پلان کشیده و تاکید بر عمق میدان دید
5 – مکاشفه در باغ از طریق صحنه پردازی‌های پنهان شده
6 – نمایش آب در باغ
7 – عدم تغییر باغ در طول سال با استفاده از گیاهان همیشه سبز (نارنجستان)
8 – سمبل گرایی و اسطوره گرایی از طریق نصب مجسمه های اساطیری دوران باستان
9 – استفاده از پارتر(Parterre)
10 – استفاده از فرم پنجه غازی (شعاعی) در ساختار باغ
11 – ایجاد بیشه زار (Bosquet) در میان باغ
12 – استفاده از نقوش اسلیمی (Arabesque) در طرح گل کاری
پس از ارايه مطالب توسط سخنران، نشست به صورت پرسش و پاسخ میان اساتید و حضار ادامه یافت و حاضرین سوالات خود را در مورد مسائل ارائه شده مطرح کردند. در همين راستا و در قالب بحث و تبادل نظر، دکتر مهربانی، مطالبی را در مورد درختان باغهای فرانسوی، میزان مردمی بودن اين باغها، اهمیت مثمر بودن باغ در طول تاریخ، چگونگی نمود باغ فرانسوی در معماری امروزی فرانسه و تأثیر انقلاب کبیر فرانسه در باغ سازی را ارائه دادند. جلسه پرسش و پاسخ 30 دقیقه به طول انجامید و پس از آن با تقدیر و تشکر دکتر فتاحی و مهندس عبداللهی و اعلام نشست بعدی پایان یافت.
