نویسندگان:
آشنایی با نحوه نامگذاری در فرهنگهای متفاوت می تواند دریچه ای به شناخت زوایای پنهان و ناآشنای آن مردمان باشد، از این جهت که در جریان انتخاب اسم بخشی از تاریخ و ارزشهای قومی و ملی انتقال پیدا می کند؛ بخشی که از دید مردم و در روند ارزش گذاری همواره در اولویت بوده و جایگاه متفاوتی داشته است. ما با هدف بررسی نحوه نامگذاری در فرهنگ بلوچ، به بلوچستان سفر کردیم تا شاید از این مسیر راهی برای آشنایی بیشتر با مردمان این خطه پیدا کنیم.
مهمترین منابع ما برای جستجو و رسیدن به پاسخ، صحبت کردن با مردم محلی بود. در این سفر از اهالی روستای جُد و درک در مورد نامشان، ریشه، علت انتخاب و معانی آنها پرس و جو کردیم. اما محدودیت زمان و البته جامعه آماری نیز در این بررسی ها، پیش روی نگارندگان بود. صحبت با مردم منطقه نشان می داد انتخاب نامها پشتوانه دینی و البته موروثی دارد.
مردم بلوچستان اهل سنت هستند و مذهب در زندگی روزمره شان اهمیت ویژه ای دارد. جدا از این هنوز زندگی طایفه ای در این منطقه رواج دارد. به همین دلیل با توجه به نقش پر رنگ این دو عامل، یعنی مذهب و طایفه در این منطقه، این نتیجه گیری اصلا دور از ذهن به نظر نمی رسید. اما با توجه به تاریخچه و وسعت جغرافیایی این قوم، در جواب یافت شده از مصاحبه ها کمی شک و تردید وجود داشت. پس از بازگشت از منطقه با جستجوهای اینترنتی و صحبت با چند تن از فعالان مجازی بلوچ، پاسخهای کامل تری دریافت کردیم.
برگرفتن نامها از طبیعت، اسطوره های ملی، اسطوره های قومی، نامهایی با منشاء عربی یا متاثر از زبان فارسی، نامهایی متاثر از فرهنگ سانسکریت و هندی پاسخی بود که پس از تمامی جستجوها به دست آمد. گستره وسیعی از نامها که نشان از نحوه برخورد مردم با طبیعت پیرامون، با همسایگان و با فرهنگهای مجاور دارد. در جدول زیر برخی نامهای رایج در منطقه و منشا آنان آمده است:
| نامها | ریشه و منشاء نامها |
| ماهکان، مهتاب، ماهین، مه سورت، ماه گل، مه بی بی، روز خاتون، شمس هاتون، روزی، روزَل، شمس الدین، سهیل، زومک، پوران، پروین، بامی | آسمان و اجرام آسمانی |
| آسکو، آهوگ، چاهیک، کپوتی، موری برای زنان و نام های مردانه ای چون بلبل، شیرجان، شیر دل، شیرو، اگرب | حیوانات |
| ریهان (ریحان)، آسمی، نورگل، هان گل، گل نساء، گلی، توتری، دانیچ، گل بانو، گل بهار، گل اندام، زرگل، ماهین گل، کسور، کنار، کونل، بهارشاه، گلشاه، پیرگل، گل میر، گل مهمد، پُلین، دلپُل (دل گل) | گیاهان |
| رُستُم، سهراب، اسپندیار، آرشام، هرمز، ارژنگ | اسطوره های ملی |
| بالاچ، گواهرام، چاکر، هانی، شی مرید، مهناز، سَسّی، جیند | اسطوره های قومی |
| ولیداد، نیکداد، گوس، درویش یا دربیش، رابیه، پیرجان، آرپ (عارف) | افکار عارفانه و صوفیانه |
| گنگو، نتو | زبان هندی |
| پاتمه، پاتی (فاطمه)، ایوب، اهمد (احمد) | زبان عربی |
| بیگم، الم بیک، توتا، بایان در، تایماس | زبان ترکی |
| الله یار، اله نظر، اله داد، رهیم بکش (رحیم بخش) | نامهای قرآنی، نام پیامبران و نامهایی در ترکیب با نام یا صفات خداوند |
با نگاهی به نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که ادبیات نامگذاری در فرهنگ بلوچ وسعت بسیاری دارد و دلیل این امر گستردگی مرزهای مشترک با فرهنگهای غنی و تاثیرگذار اطراف، تاثیر طبیعت منطقه بر مردم و نقش پررنگ مذهب و آیین بر زندگی ایشان است. نامهایی که در طی سالها در جریان زندگی روزمره، تاریخ، تبادلات فرهنگی و سکون و تغییرها، ایجاد شده، رشد کرده و سینه به سینه تا نسلهای امروز منتقل شده اند. این سیستم دنباله دار نامگذاری، مصداق خوبی از منظر فرهنگی منطقه، نشانه درستی از تاثیر اقلیم زیست شده، روحیه باز و پذیرای مردم این خطه (خصلت بارز انسانهای مجاور دریا) و عمق تاریخی است که بر آنان گذشته است.
| * مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بین المللی امام خمینی، شهید رجایی، تهران، دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب و علوم تحقیقات به استان سیستان و بلوچستان در زمستان 1396 است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است. |
یک پاسخ
ممنون ازتون این پرونده سیستان و بلوچستان واقعا جالب بود