طبیعت گزیده در ماسوله

مقدمه

ماسوله شهرکی پلکانی با 350 خانه تاریخی و با قدمت 800 تا 1000 ساله است که در جنوب غربی استان گیلان در بخش سردار جنگل فومن جای دارد. ماسوله اغلب به عنوان یکی از هدفهای گردشگری مردم انتخاب می‌شود. اما ویژگی خاص این روستا و طبیعت اطراف آن چگونه به متمایز شدن منظر آن کمک کرده است؟ سوالی که پاسخ به آن با اندکی تامل در بستر این روستا و بررسی منظر طبیعی و ارتباط آن با سایر عوامل تاثیرگذار در آن ممکن خواهد شد. با عبور از شهر فومن، جاده با اندکی پیچ و خم همراه می شود و طبیعت با هر قدم شروع به دگرگونی می‌کند. با بالا آمدن و پایین رفتن از میان دره‌ های پر پیچ و خم، روستایی پلکانی پدیدار شده که نشان از یک داغ کهنه بر دل سینه کوه دارد.

تعریف منظر طبیعی

“منظر طبیعی همان چشم اندازهای بکر است، پیش از آن که توسط فرهنگ انسانی تغییراتی بر آن اعمال شود.” (Carl O. Sauer, 1925 : 37)

ویژگیهای شاخص منظر طبیعی ماسوله

بارزترین ویژگی این روستا در نام آن نیز ریشه دوانده است. کلمه «ماسوله» از دو بخش «ماس» و «اوله» تشکیل شده است. بخش نخست در فرهنگ­ ایرانی به معنای کوه و مانع و بخش دوم نیز به معنای بلند است که در ترکیب با «های» تصغیر به مفهوم «مانند» آمده است. بنابراین ماسوله را می­ توان «کوه بلند» و «کوه­ مانند» معنا کرد. (خبرگزاری مهر، 1387) سرسبزی، خوش آب و هوا بودن و هوای مه آلود، تابستانهای خنک و زمستانهای پر برف از جلوه های منظر طبیعی منحصر به فرد ماسوله اند. جنگلهای منطقه پوشیده از درختان راش، آزاد، بلوط، توسکا و زبان گنجشک هستند؛ البته درختان آزاد و بلوط آن در گذشته بسیار بیشتر بوده است. (خبرگزاری دانشجویان ایران، 1392) همچنین آبشارهای ماسوله به صورت پراکنده در نقاط مختلف آن دیده می‌شوند و اگر چه در پی سیلهای سالیان اخیر دستخوش تغییراتی شده‌ اند ولی همچنان مورد توجه دوستداران طبیعت هستند.

زیباترین تلفیق معماری و منظر

در روستای ماسوله طبیعت، خود منبع الهامی برای ساخت خانه های گلی بوده و این توده معماری شکل دامنه کوه را به خود گرفته و معماری با هم سویی با طبیعت، خود را از آن جدا نکرده است. بافت معماری ماسوله در دوران زندیه شکل گرفته است و منظر آن را می توان اینگونه توصیف کرد که طبیعت در ماسوله به گونه ای با معماری آن تلفیق شده است که در آن همه به اندازه هم، از طبیعت و منظر سهم داشته باشند. تا جایی که حتی محرمیت فدای این هدف شده است و اکثر خانه ها به همدیگر مشرف هستند. اختلاف ارتفاع از بلندترین نقطه تا پایین ترین سطح روستا قریب 100 متر بوده و همین مسئله موجب پیدایش نمایی بی نظیر در معماری ماسوله است. بدین نحو که گذرگاه ها و معابر عمومی اکثراً همان بامهای خانه ها است. اکثر مردم ماسوله‌ سالی یک بار روی بنای خانه های خود را با گلی زرد و بام آن را با گل کبود که هر دو از کناره ماسوله رودخان به دست می آید اندود می‌کنند.

جمع بندی

از عوامل هویت ساز در روستای ماسوله می توان معماری منحصر به فرد و هم سویی با طبیعت در رنگ، طرح و روح فضا را برشمرد. توجه به عبور پیاده و اهمیت حضور انسان، با دقت در معماری این روستا مشهود است و چنانکه دیده می شود معابر آن راه را برای عبور هیچ گونه وسیله نقلیه هموار نکرده است. هر آنچه در این روستا وجود دارد متعلق به طبیعت و یا برگرفته از آن است. منظر طبیعی پدیده ای جدای از منظر فرهنگی و تاریخی نیست. توجه به ارتباط و حفظ انسجام این موضوع در این روستا باعث تقویت هویت آن و مانع از بین رفتن اصالت آن خواهد بود.

منابع

• شرفی­ ماسوله فرهاد و فروغی­ ماسوله ناصر. (۱۳۷۲)، شهر من ماسوله، شهرداری ماسوله
• آتشین بار، محمد. (1388)، منظر روستایی در غرب ایران (اورامان و پالنگان، روستاهای آیینی ایران)، مجله منظر، شماره 2، صص 34-32
• سامه، رضا. (۱۳۸۸)، گردشگری و قابلیت روستاها. مجله منظر، شماره ۵، صص ۷۶-۷۸
• ماسوله یک شهر معاصر نیست – خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) – کد خبر: 92121912691 – 19 اسفند 1392
• اورامان؛ هزار ماسوله فراموش شده کردستان – خبرگزاری مهر – کد خبر: 657540 – 14 فروردین 1387
• Carl O. Sauer. (1925), The Morphology of Landscape, University of California Publications in Geography, No.02