هر چه تکنولوژی و زیرساختها بیشتر رشد می کنند، رودخانه ها کمتر و کمتر اهمیت پیدا می کنند و بیش از پیش به دست فراموشی سپرده می شوند. در این مطلب نگاهی به 10 شهر می اندازیم که در حال برقراری رابطه مجدد با رودخانه هایشان هستند.
همه ما در دوره ای زندگی می کنیم که برای اولین بار پس از انقلاب صنعتی شاهد تغییر جهتی کامل در زمینه ارتباط میان شهر و طبیعت هستیم که در شهرهایمان به نمایش گذاشته شده اند. معماران، برنامه ریزان، طراحان منظر، هنرمندان، سیاستمداران و جامعه گرد هم می آیند تا دوباره طبیعت را با شهر از طریق رودخانه هایی که معمولا فراموش شده اند تلفیق کنند.
بعضی از این شهرها زیرساختها را به کنار می رانند یا میراثهای کنار دریاچه ای رها شده صنعتی را دوباره کشف می کنند تا طبیعت را مجددا به معرض نمایش گذارده و کیفیت زندگی را در نواحی پیرامونی افزایش دهند. 10 شهر معرفی شده در این مطلب از طریق بازآفرینی ارتباطشان با رودخانه ها، توانسته اند راهی برای افزایش کیفیت زندگی و عرضه طبیعت در قلب شهر بیایند.
پروژه رودخانه Cheonggyecheon، سئول، کره جنوبی – 2005
رودخانه Cheonggyecheon پیش از اینکه یک مکان عمده گردهمایی برای مردم سئول در سال 2005 شود، یک کانال فاضلاب بسیار آلوده بود که توسط زیرساختهای مرتفع و همسطح زمین از شهر جدا شده بود. باز توسعه 11 کیلومتر از کانال آن و از بین بردن زیرساختهای اطراف نه تنها باعث بازیابی کیفیتهای آن شده است بلکه نحوه ارتباط مردم با آنرا نیز بازآفرینی کرده است.
این بازآفرینی تجربه شهری را به یک تجربه کنار رودخانه دوستدار پیاده و پر از فعالیت تبدیل نموده است. این پروژه برای این طراحی شده که سطوح مختلف رودخانه را در طول فصل بارندگی و دیگر زمانهای سال را به مخاطب ارائه دهد و در عین حال نمادی از اتحاد آینده کره جنوبی و شمالی باشد.
پروژه بازآفرینی رودخانه Ljubljanica، لوبلیانا، اسلوانی – 2011
در شروع قرن 21، کرانه های رودخانه Ljubljanica به خاطر فرسوده شدن زیرساختها و ساخت و ساز در قسمتهای ماشین رو، رو به زوال گذاشت. این رود مستقیماً از میان مرکز تاریخی شهر می گذرد و محرومیت های موجود تاثیری بسیار منفی بر سرزندگی آن گذاشت.
با توجه به خطر محرومیت شهری منبعث از کیفیت پایین و عدم دسترسی به رودخانه، شورای شهر تصمیم گرفت که مبلغ 20 میلیون یورو را در باز توسعه بخشی مرکزی آن سرمایه گذاری کرده و منافع فراموش شده آن بر کیفیت زندگی را به شهر بازگرداند. نتیجه این پروژه یک مرکز شهر سرزنده، فضاهای عمومی بیشتر در کنار رودخانه و بازگردانی تمایل به گشتن درون شهر که به خاطر کاهش خصوصیت های طبیعی رودخانه تضعیف شده بود را شامل می شود.
پروژه ریو مادرید در رودخانه Manzanare، مادرید، اسپانیا – 2011
قبل از این که این پروژه در سال 2011 به اتمام برساند، رودخانه Manzanares از هر دو طرف توسط جاده های با سرعت تردد بالا احاطه شده بود. دسترسی به آن غیرممکن بود و جنبه های فراغتی ارزشمند آن به خاطر ماشینها مدفون مانده بود. ریو مادرید اقداماتی شگرف را برای بازگرداندن آن به شهر انجام داد.
این پروژه 280 میلیون یورو هزینه داشت تا بزرگراه را از بین برده و نواری از فضاهای عمومی، پارکها و پلها را به وجود آورد تا صورتی جدید به رودخانه ببخشد و ارتباط میان آن با شهر را از نو به وجود آورد. این پروژه با موفقیت توانسته کیفیت زندگی را در تمامی محله های اطراف خود افزایش داده و یک فضای عمومی بسیار جذاب برای تمامی مردم مادرید پدید آورد.
پاریس، فرانسه، تغییر شکل کرانه های رود سن – 2012
پاریس یکی از متراکم ترین شهرهای جهان است که بسیاری از سایتهای میراثی مورد حمایت آن توسط یونسکو، در کنار رود سن قرار گرفته اند. کرانه های این رودخانه در دهه 60 کریدورهای حرکت اتومبیل شدند و کرانه های راست آن به شدت توسط ماشینها اشغال شد. در سال 2001 مقامات شهر تصمیم گرفتند که راهی موقت برای بازگرداندن پاریسی ها به رود سن، جایی که در گذشته فعالیتها در آنجا شکوفا می شدند و مردم در کنار آن زندگی می کردند، پیشنهاد دهند.
این برنامه که سواحل پاریس به فرانسه (Paris Plages) نامیده شده شامل بستن بخشهایی از خطوط جاده ها در کنار رود و تبدیل آنها به فضاهایی سرزنده برای یک ماه بود. موفقیت این پروژه که سالانه یکبار انجام میشد، باعث شد مخالفتها با جاده برانگیخته تر شود و در نهایت در سال 2012، شهر بخشهایی بزرگ از کرانه های رود که به حرکت ماشینها اختصاص داشت را بست و آنرا به صورت دائمی به فضاهای عمومی تبدیل نمود که رابطه پاریسی ها با رودخانه شهرشان را تغییر داده و ارزش این سایت میراث جهانی را افزایش داد.
رودخانه Tanghe، شهر Qinhuangdao، ایالت Hebei، چین، پارک روبان قرمز – 2008
در مورد این پروژه، کرانه های رودخانه از زمینهای صنعتی قدیمی به چیز دیگری تبدیل نشدند بلکه از یک توسعه شهری سریع نجات داده شده و با مداخلاتی حداقلی زندگی دوباره یافتند. ایجاد پارک روبان قرمز هم درست به موقع، نیاز رو به رشد به یک فضای باز عمومی را مرتفع ساخته و با توسعه اشغالگر شهری به مبارزه برخاست.
قبل از این پروژه، رود یک محیط طبیعی غنی بود که غیر قابل دسترسی و خطرناک برای فعالیتهای فراغتی انگاشته می شد. کرانه های آن به عنوان محل دفع پسماند شهر ساحلی مجاور استفاده می شد و به خاطر گسترش حلبی آبادها، ناامن هم بود. عنصر اصلی طراحی روبان قرمزی است که از تمام طول پارک می گذرد.
این روبان برای این طراحی شده است که به صورت یکپارچه نورپردازی، محل نشستن و مسیر پیاده روی را فراهم کند، زیرا تیم طراح می خواستند در کنار حفظ زیستگاه طبیعی، فرصتهایی برای فعالیتهای فراغتی نیز پدید آورند.
از زمان تکمیل پروژه در سال 2008، اطراف پارک توسعه شهری یافته است و جمعیت ساکن تقاضاهای بیشتری برای حفظ کیفیت محیط طبیعی دارند. پارک روبان قرمز هم به نیازهای طبیعت و هم به نیازهای عموم مردم پاسخ داده و فضایی برای آنها به وجود می آورد تا بتوانند در امنیت تعامل داشته باشند.
پروژه باز توسعه رودخانه Rhone، لاین، فرانسه – 2007
رودخانه Rhone توسط صنایع بندرگاهی و ماشینها احاطه شده بود. در سال 2003، شورای شهر مسابقه ای را برگزار کرد تا مکانی در کنار آن به وجود آورد که مردم را به طبیعت نزدیکتر کند و در عین حال مکانی برای ملاقات و فعالیتهای گوناگون باشد. گروه معماری در محل Paysagistes پیشنهاد برنده را برای باز توسعه 5 کیلومتر از فضاهای پارکینگ و خطوط تندرو و تبدیل آنها به یک منظر کنار رودخانه ای با تلفیق گستره ای از فعالیتها را ارائه دادند.
در طول پروسه طراحی از مشارکت کنندگان جوامع نظرات بسیاری گرفته شد تا اطمینان حاصل شود که نتیجه نهایی به تمامی نیازهای شهر پاسخ خواهد داد. در حال حاضر این رودخانه دارای نقاط ماهی گیری، ایستگاههای اجاره دوچرخه، نقاط استراحت، فضاهای عمومی و یک عنصرمهم – تراس پلکانی روی پل Guilloètire- به عنوان ورودی به مرکز شهر قدیمی است.
با توجه به اینکه این مسیر قسمتی از مسیر دوچرخه سواری اروپاست که از دریاچه Geneva تا سواحل مدیترانه کشیده شده، پارکینگها و ماشینها از حضور در آن منع شده اند و تنها پیاده روی و دوچرخه سواری در آن ممکن است. پروژه در سال 2007 به اتمام رسید و بلافاصله یک مکان ارجح برای ساکنان لاین شد که شهر و رودخانه را به یکدیگر متصل نموده و رابطه جدیدی با رودخانه Rhone برقرار می کند.
بوردو، فرانسه، ترمیم کرانه چپ رودخانه گارون – 2009
همچون بسیاری از شهرهای ذکر شده، کرانه های رودخانه Garonne در بوردو هم قبلاً به صنایع تعلق داشتند. بندر این شهر در کنار 4.5 کیلومتر صنایع مجاور، درست در کنار مرکز شهر قرار داشت. در آغاز قرن 20 فعالیتهای صنعتی رها شده و جای خود را به پارکینگهای ماشین دادند.
تا سال 2005 این نواحی سابقاً صنعتی، هیچ حس مکان یا معنایی نداشتند. اما در سال 2005 شهر پتانسیلی برای تغییر این مکان به یک فضای عمومی سرزنده برای بازگرداندن رودخانه به شهر و بازگرداندن مردم به آن دید. در هسته این پروژه ایجاد یک خط تراموا برای اختصاص فضای بیشتری به پیاده های در طول رودخانه قرار داشت. بعد از انجام این کار شهردار بوردو تصمیم گرفت ارتباطی میان رودخانه و همسایگی های اطراف و آن سوی آن ایجاد کند.
طراح پروژه تصمیم داشت توسط نگهداری عناصر قدیمی بندر در طراحی، حس بندر را در یک واقعیت جدید شهری حفظ کند. با آغاز پاکسازی منطقه برای ساخت و ساز، مردم بلافاصله به سمت رودخانه آمدند؛ انگار که به صورت طبیعی جذب آب می شدند. مشهورترین ویژگی این پروژه “آینه آبی” است که بزرگترین استخر انعکاسی جهان است. این فضاهای عمومی که در سال 2009 به اتمام رسیدند، کیفیت زندگی را بالا برده و تجربه شهری کاملاً جدیدی را در نزدیکی رود ایجاد کرده اند.
مسکو، روسیه، پروژه بازآفرینی رودخانه Moskva
مسکو به دنبال فراهم کردن کیفیت زندگی بهتر، از نمونه شهرهایی است که برای به دست آوردن ارزش افزوده، رودخانه ها به عنوان بخشی از فضاهای عمومی شهر دنبال کرد. اولین قدمها برای معرفی رودخانه به عنوان یک فضای عمومی با تغییری به طول یک کیلومتر برداشته شد. خطوط پارکینگ و ترافیک توسط یک گذرگاه پیاده کنار رودخانه با مبلمان دعوت کننده، کوچه ای از نقاشان، فواره ها، یک صحنه اجرا در محیط باز و فعالیتهایی برای تمام فصول، جایگزین شدند.
قدم بعدی به سمت افزودن جنبش و زندگی مسکو به رودخانه، توسط پروژه برنده در مسابقه بین المللی سال 2015 برداشته شد. پروژه Meganom consortium در جهت ایجاد ستون فقراتی سبز برای آینده پایتخت، برنامه ای برای بازآفرینی سراسر رودخانه در مسکوی بزرگ ارائه داد. این پروژه شامل ایجاد فضاهای عمومی در طول رودخانه، توسعه گردشگری و حمل و نقل آبی از طریق جانمایی بنادر اتصال دهنده همسایگی ها است.
ایده ای برای طبیعی کردن بخشهایی خاص از رودخانه ها هم وجود دارد. اگر این پرژه با موفقیت تحقق یابد، مسکو نمونه برجسته ای در این زمینه برای ابرشهرهای جهان خواهد شد.
سنگاپور، رودخانه کالانگ، پارک بیشان – 2012
این پروژه برای تغییر شکل پارک رودخانه هم از عهده بر طرف کردن نیاز به پیدا کردن ظرفیت سیلابی بالاتر رودخانه کانالیزه شده Kallang و هم از تدابیر در جهت غنی کردن فعالیت زهکشی کانالها برآمده است. این پروژه بخشی ازABC water – مخفف آبهای فعال، زیبا و پاک- است که مقصود آن ایجاد فضاهای عمومی سرزنده است که همزمان با فعالیتهای زهکشی رودخانه انطباق داشته باشند.
کانال 2.7 کیلومتری از بین رفته تا فضای کافی برای پیچ و خم طبیعی رودخانه فراهم کند و هم ظرفیت سیلاب را به صورت طبیعی همساز کند و دسترسی به رودخانه را پدید آورد. بعد از تخریب کانال، تپه ای ساخته شد که نظرگاهی از رودخانه از بالای آن فراهم شود. نتیجه این پروژه، تغییر شکل کامل شیوه ارتباط مردم با رودخانه است. این پروژه توسط فعالیتهای متعددی که امروزه پارک فراهم می کند، جوامعی که قبلاً جدا بودند را گرد هم آورده است.
نیویورک، مدخل رودخانه Hudson – در حال ساخت
دلیل نیاز نیویورک به بازنگری در رابطه اش با رودخانه Hudson، تنها نیاز به فضاهای عمومی و نزدیکی به آّب نبود بلکه تغییرات اقلیمی که به خاطر طوفان شنی به شدت حس می شدند هم در این مساله تاثیر گذار بودند. پیشنهاد تیم طراحی، ترکیبی شگفت انگیز از پروژه های بمعرفی شده در این مطلب، ولی با یک درجه ارتقاء یعنی محافطت در برابر سیل است.
راه حل آنها شامل یک زیرساخت اجتماعی 12 کیلومتری برای ایجاد فضاهایی برای فعالیت و فضاهای عمومی نزدیک به رودخانه است که در جهت دو برابر کردن محافظت در برابر سیل برای سوانح آینده گام بر می دارد.
روبان U شکلی که منهتن را در مجموعه ای از مداخلات متصل منظر دور می زند، به عنوان یک جاذب طبیعی آب در زمان بالا بودن سطح آب عمل می کند و در زمانهای دیگر نیز یک تجربه کاملاً جدید احاطه شده توسط طبیعت و آب و به دور از واقعیت منهتن که پر از آسمانخراشهای متراکم است را فراهم می کند.
اگر شهر بتواند بودجه ساخت این محافظ سیل نوآورانه و چندعملکردی را تهیه کند، ممکن است نه تنها مشکل بالا آمدن سطح آبهای دریا حل شود بلکه رویکردی جدید به بازآفرینی نحوه تعامل شهرها با رودخانه هایشان برای سالهای آینده اضافه شود.
این پروژه ها تنها مثالهایی از پارادایمی جدید هستند که رویکردهایی متنوع در زمینه چگونگی ارتباط شهرها با رودخانه هایشان را نشان می دهند. این مثالها به صورت واضح نیاز به تلفیق با دقت رودخانه ها در چشم انداز آینده برای فراهم کردن نیاز به فضاهای عمومی نزدیک به طبیعت در واقعیت شهری امروز را نشان می دهند. گشتن به دنبال راههایی برای بازآفرینی عملکرد رودخانه ها، طبیعی کردن محیط آنها و دادن فضا و ارزش لازم به آنها قدمی به عقب نیست، بلکه گامی در جهت آینده ای پایدار و منعطف است.
