سد کبودوال جاذبه ای منظرین در استان گلستان

مقدمه

سد در نظر عموم مردم جنبه ای عملکردی دارد و این سازه “به‌ عنوان عنصری مداخله ‌گر در طبیعت که گستره وسیعی از طبیعت را دستخوش تغییر می‌نماید، ضروری است نه ‌تنها زیبایی طبیعت را مخدوش ننموده، بلکه آن را نیز ارتقا بخشد” (تمنایی و طباطبائیان، 1394). سد کبودوال در ورودی جنگل کبودوال و حاشیه علی آباد کتول یکی از جاذبه های این شهرستان و استان گلستان است که چشم هر بیننده ای را مسحور زیبایی خود می کند.

جذب گردشگر

با وجود اینکه آب در ایجاد حس در محیط نقش بسزایی دارد ولی انتظار می رود زمانی که سدی عظیم بر روی آن ساخته شود، از زیبایی آن بکاهد و تنها تا محدوده ای جذاب باشد که این عنصر عظیم دیده نشود. اما عنصر سد در این منطقه به دلیل ایجاد تغییری در سیمای سبز و یکدست این منطقه جنگلی و سرسبز، به جاذبه ای گردشگری تبدیل شده است و علاوه بر تنظیم اهداف عملکردی خود، باعث ایجاد تاسیسات تفریحی و گردشگری در حاشیه سد و ایجاد اشتغال به واسطه حضور گردشگران شده است. این عامل خود نمونه ای است که نشان می دهد همواره ایجاد فضای سبز حرف اول را در طراحی منظر نمی زند و در بسترهای متفاوت راهکارهای متفاوتی لازم است.

ایجاد فضایی خاص

اینکه گردشگران در مسیر رفت یا برگشت از جاذبه ای همچون آبشار کبودوال، در کنار این سد نیز توقف می کنند و دقایق و ساعاتی را نیز در آنجا به تماشای منظره می گذرانند، بدین معناست که سد با موقعیتی که دارد و ترکیب زیبایی که با طبیعت به وجود آورده، موفق بوده است و همنشینی عناصر منظرین مانند آب، پوشش گیاهی، حس فضایی حاصل از آب و هوا، آوای حاکم بر منطقه و … آن بخش از مسیر را به محیطی خاص تبدیل کرده است.

منظری چهار فصل

منظر اطراف این سد به دلیل وجود عناصر طبیعی بسیار در فصول مختلف تغییر می کند و فرقی هم ندارد بهار باشد یا تابستان، پاییز باشد یا زمستان، در هر حال کبودوال آماده است تا دنیایی از حس را به مهمانش هدیه دهد. تلفیق سد با طبیعت، در هر فصل منظری خاص ایجاد می کند که به بخشی از هویت این مکان بدل شده است.

سازگاری با طبیعت

با قبول تاثیر سدسازی بر اکوسیستم و ثابت شدن آن در طول زمان و به وجود آمدن یک سیستم جدید، منظر می تواند با اصلاح تغییرات یا سازگاری با سیستم موجود در جهت تخریب بیشتر آن قدم بردارد (آهی، 1390). همانطور که در این مکان مشاهده می شود نیز وجود این سد در این منطقه نه تنها به اکوسیستم منطقه آسیبی وارد نکرده بلکه رنگ و ابعادی که برای ساخت این سد در نظر گرفته شده به گونه ای است که در راستای حفظ طبیعت بکر و اصیل آن منطقه بوده عمل کرده و چیزی که در نگاه اول دیده می شود تنها جنگل و آب است. در صورتی که افراد با آگاهی از اینکه در این مکان سدی وجود دارد به دیدن آن می آیند.

راهکارهایی پیشنهادی برای جذابیت بیشتر منطقه

• ایجاد نشمین هایی از جنس طبیعت برای اسکان و تماشای منظره
• استفاده از مصالح بومی منطقه در راستای تجهیز کردن فضا و حفظ ویژگیهای ظاهری و باطنی منطقه
• ساماندهی و طراحی بخشی از مسیر که به سد اختصاص دارد. (جهت شاخص شدن موقعیت و دعوت کنندگی)
• طراحی حائلی امن و در عین حال طبیعی میان لبه نظرگاهی و سد به منظور ایجاد امنیت بیشتر
• جلوگیری از ساخت و سازهای عظیم تحت عنوان رونق اقتصادی و کسب درآمد از موقعیت گردشگری فضا
• در نظر گرفتن بستری برای اجرای برخی هنرهای محلی همچون موسیقی در کنار منظره و صدای حاصل از طبیعت

جمع بندی

لزوم ایجاد یک سازه عملکردی و عظیم با بسترسازی و حفظ ماهیت طبیعی و اکوسیستم منطقه ای جنگلی و سبز مانند علی آباد، موجب شده است که این عنصر، خود به عنوان یک جاذبه عمل کرده و این بخش از مسیر را شاخص نموده و به عنوان پروژه ای منظرین نیز کارکرد داشته باشد. حال اینکه تدوام این منظر در سالهای آتی و شاخص تر شدن آن مسئله ای است که باید به آن پرداخته شود و سعی بر آن باشد که توسعه های بعدی در راستای ارتقاء و همگام سازی هرچه بیشتر آن با بستر و طبیعت بوده تا مانند خیلی از پروژه های طبیعی دیگر با ساخت و سازهای کلان از هدف اصلی خود که تماشای زیبایی و آرامش منطقه است، خارج نشود.

منابع

• آهی، ساجده، 1390. جداره سازی سد: منظر تفریحی واسط شهر و دریاچه سد. پایان نامه کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
• تمنایی، مینا و طباطبائیان، مریم. 1394. زیبایی شناسی سد و اعتلای منظر. مجله منظر. شماره 30: 21- 14.