برنامه ريزی منظر تالاب آلاگل در جهت تقویت اکوتوریسم

تالاب چيست؟

از لحاظ كنوانسيون رامسر، تالابها شامل مردابها، باتلاقها، لجنزارها، آبهاي طبيعي يا مصنوعي اعم از دائمي يا موقت است كه آبهاي شيرين، تلخ يا شور در آن به صورت راكد يا جاري يافت مي ‌شود. (پرنیان و همکاران، 1385). تالابها داراي اكوسيستم هايى پيچيده و حياتى هستند كه در آنها تنوع گونه هاى گياهى و جانورى بالايى وجود دارد كه هيچ گونه تشابه و جايگزينى براى آنها در طبيعت وجود ندارد.

جايگاه تالابها در صنعت توريسم

يكي از روشهاى حفظ و نگهدارى تالابها معرفى آنها به عموم مردم، بالاخص متخصصين حوزه هاي مربوط به محيط زيست و رشته هاى مرتبط و شناساندن اهميت اين مناطق به آنها است. اين امر با جذب افراد به مشاهده و تجربه و لمس تالابها از نزديك تحقق مي یابد تا هم با اين روش اهميت اين اكوسيستم را درك كنند و هم به صنعت توريسم كمك شود.

معرفی تالاب آلاگل

تالاب آلاگل در 60 کیلومتری شمال گنبد کاووس و در شرق جاده آق ‌قلا به اینچه ‌برون واقع شده است. مساحت آن در زمان پر آبی به 2500 هکتار و عمق آن به 2.5 متر می ‌رسد. این تالاب در چند کیلومتری مرز ترکمنستان و در مرکز شوره ‌زار بزرگ ترکمن صحرا واقع شده و یک دریاچه آب شور است. به همین جهت پرورش ماهیان آب شور دریای خزر به ‌ویژه ماهی سفید و کپور در این تالاب رونق زیادی دارد. (خبرگزاری فردانیوز، 1394). آب این تالاب همانند تالابهای آجی‌گل و آلماگل از رودخانه مرزی اترک و زهکشی‌ های طبیعی نهرهای شور به نامهای سامان و شورجه تأمین می‌ شود. برخی از نقاط پیرامونی تالاب با نی و جگن و درختچه‌ های گز پوشیده شده و بستر آنرا در اکثر نقاط، پوشش سبزی از جلبک بطور یکنواخت در بر گرفته است. هر ساله در فصل مهاجرت، هزاران پرنده به این تالاب و دیگر تالابهای استان آمده و انواع قو، فلامینگو، اردک، پرستوی دریایی، چنگر، غاز، سلیم، کاکائی، بالکان، آبچلیک و … را می‌توان در آنجا مشاهده کرد (خبرگزاری Isfahan.irib، 1396).

وضع موجود تالاب آلاگل

كمتر زيستگاهى دارای اهمیتی را مى توان پيدا كرد كه تا به اين حد در مورد آن غفلت شده باشد. در تمام طول تاريخ، تالابها به عنوان اراضى نامناسب، بى فايده، مضر، بسترى براى زندگى وحوش و مامنى براى حشرات ناقل بيماریها شناخته شده اند. به همين دليل رابطه انسان با تالابها خصمانه و در جهت تخريب آنها بوده است. (همان) تالاب آلاگل همانند ديگر تالابهاى موجود در كشور و حتي ساير كشورها دچار كمبود توجه شده است و همانند دو تالاب ديگر نزديك خود ( تالاب آلماگل و آجی گل) به دلیل عدم حفاظت و نگهداری در معرض نابودی است.

فرصتها و تهديدهاى تالاب آلاگل

فرصتها     

• تالاب آلاگل با توجه به وسعت و گستردگى آن نسبت به دو تالاب همسايه خود وضعيت مناسب ترى دارد كه اين باعث اميدوارى است تا بتوان از آن بهتر نگهدارى كرد.
• اين تالاب دارى تنوع بالايى از پوشش گياهى، آبزيان، دوزيستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران است كه بايد در حفظ آنها كوشيد.
• اين منطقه داراى آب و هواى مناسبى است كه اين موضوع باعث مي شود تا مسافران داخلى و خارجى را به سمت خود هدايت كند.

 تهدیدها

• عدم اطلاع رسانى كافى درباره اهميت تالاب و پتانسيلهاى اين مناطق بكر به عموم مردم و متخصصين.
• به منظور دفع زباله هاى موجود در منطقه چاله اى را در زمين ايجاد كرده اند كه باعث آلودگى بيشتر و به تبع آن دفع مهاجرت پرندگان به اين ناحيه مي شود.
• به دليل نظارت اندك روى اين منطقه، افراد با روشن كردن آتش كنار تالاب موجب خرابى هر چه بيشتر اين تالاب ارزشمند مي شوند.
• به دليل دور بودن و همچنين صعب العبور بودن اين منطقه و اطلاع رسانى ضعيف، تالاب آلاگل براى بسيارى از افراد ناشناخته و اهميت آن مشخص نشده است.
• شكار بى رويه در اين منطقه موجب ضربه زدن به اكوسيستم پرندگان و همچنين پراكنده شدن زباله هاى غير قابل بازگشت به طبيعت در منطقه شده است.

 نتیجه گیری

براى معرفى و حفظ تالاب و جلوگيرى از آسيب رسيدن منطقه لازم است که اقداماتى به انجام برسد. بخشی از این اقدامات به شرح زیر است:

• حفظ حريم منطقه از حیاتی ترین نکات در حفظ تالاب است. جلوگيرى از نزديك شدن خودرو به تالاب و محدود كردن مسير دسترسى سواره به منطقه براى جلوگيرى از ايجاد آلودگى صوتى و آسيبهاى ناشى از آن موجب می شود تا این تالاب از گزند آسیبهای کنونی تا حدی در امان بماند. همچنین تعريف سلسله مراتب براى دسترسى پياده و گردشگران جهت تسهیل رفت آمد آنها اقدامی ضروری است.
• می توان امکان انجام فعالیتهایی مانند شکار و ماهیگیری را به صورت كنترل شده در تالاب ایجاد کرد به نحوی که در عین حفظ تالاب از آسیبهای احتمالی، زمینه برای تفریح و تفرج در تالاب برای افراد فراهم شود. به علاوه، به وجود آوردن مكانهايى براى توقف، به طورى كه با تالاب هماهنگ بوده و منظر آن را برهم نزند (حداقل دخالت در منطقه، استفاده از رنگهاى هماهنگ با محيط و …) باید برنامه ریزی و ایجاد شوند.

منابع

• پرنیان, سخید؛ پروین فرشچی و فرهاد هنردوست، ۱۳۸۵. بررسی عوامل تخریب اکوسیستم تالاب آلاگل و ارائه راهکارهای مدیریتی جهت کاهش تخریب آن، سومین همایش ملی بحرانهای زیست محیطی ایران و راهکارهای بهبود آنها، اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی – واحد علوم و تحقیقات مرکز اهواز.
• حسین نژاد، مجتبی؛ ایوب بدراق نژاد و سمیه خسروی، ۱۳۹۲. ارزیابی توانهای اکوتوریسمی تالابهای استان گلستان​ با استفاده از مدل برنامه ریزی راهبردی فریمن، همایش ملی توسعه صنعت گردشگری با تاکید بر پارکهای ملی و تالابها با محوریت استان گلستان، گالیکش، دانشگاه پیام نور گالیکش
• خبرگزاری فردانیوز، 20 مرداد 1394. تالاب آلاگل در آستانه نابودی، کد خبر: ۴۳۷۰۶۷
• صدا و سیمای مرکز اصفهان، 19 اردیبهشت 1396. تالاب آلاگل و آلماگل